Στο δήμο Φιλιατών του Νομού Θεσπρωτίας βρίσκονται τα ερείπια μιας από τις σημαντικότερες αρχαίες πόλεις της Ηπείρου.
 |
| Γενική άποψη του οικισμού |
Πρόκειται για τα Γίτανα (ή Γιτάνη), την δεύτερη χρονολογικά πρωτεύουσα των θεσπρωτικών φύλων και έδρα του Κοινού των Θεσπρωτών μετά την Ελέα.Πιθανολογείται ότι το όνομα της είναι παραφθορά της ηπειρωτικής πόλης Χυτώνη, η οποία αναφέρεται από ιστορικούς ως αποικία των Ιώνων από τις Κλαζομενές της Μ. Ασίας. Ιδρύθηκε περίπου το 330 π.Χ. στην κοιλάδα του ποταμού Καλαμά και γρήγορα έγινε από τα σημαντικότερα οικονομικά και πολιτικά κέντρα της Ηπείρου και ευρύτερα της δυτικής Ελλάδας και του Ιονίου. Η θέση του οικισμού προσέφερε έλεγχο της εξόδου του πλωτού τότε ποταμού προς το Ιόνιο πέλαγος, γεγονός που έπαιξε ρόλο στην εμπορική ανάπτυξή του, καθώς μέσω του ποταμού εξασφαλίζονταν η επικοινωνία των ανθρώπων και η διακίνηση των αγαθών προς άλλους σημαντικούς οικισμούς και πόλεις(Φανοτή, Ελίνα,οικισμός Λυγιάς και Μαστιλίτσας κ.ά.)
